Budowę mięśnia sercowego i funkcjonowanie układu krążenia po raz pierwszy opisano prawie 400 lat temu. W 1628 roku Wiliam Harvey wykazał, że skurcz serca jest pochodzenia mięśniowego i umożliwia tłoczenie krwi z przedsionków, przez komory serca do naczyń krwionośnych tworzących krwioobieg duży (systemowy) oraz mały (płucny).
Ściana niemal każdego naczynia krwionośnego zbudowana jest z trzech warstw. Zaliczamy do nich: błony wewnętrznej (z łaciny: tunica intima), błony środkowej (z łaciny: tunica media) oraz błony zewnętrznej (z łaciny: tunica adventitia). W skład błony wewnętrznej wchodzi wysoce wyspecjalizowany nabłonek nazywany śródbłonkiem (endothelium). Szczególne znaczenie oraz wyjątkową architekturę posiada układ naczyń krwionośnych zaopatrujących serce. Mają one kształt wieńca, który oplata zaopatrywany narząd. Z tego powodu naczynia te nazywają się wieńcowymi. Tworzące układ wieńcowy tętnice nie wytwarzają między sobą połączeń. Skutkiem tego poszczególne arterie są traktowane jako tętnice anatomicznie końcowe. Taka budowa rodzi poważne konsekwencje. Niedokrwienie danego obszaru zaopatrywanego przez jedną z gałęzi wieńcowych grozi powstaniem martwicy (ognisko zawałowe). Taka topografia naczyń sprawia, że łatwo można interpretować przewlekłe zmiany zachodzące w mięśniu sercowym. Szczególnie te, które są pochodną jego niedotlenienia.
Budowa mięśnia sercowego z anatomicznego punktu widzenia:
- szkielet serca, zbudowany z tkanki łącznej włóknistej, znajdujący się dookoła ujść przedsionkowo-komorowych, ujścia aorty oraz pnia płucnego, do którego przyczepiają się płatki wszystkich zastawek,
- właściwy mięsień sercowy,
- układ bodźco-przewodzący – odpowiadający za generowanie oraz przewodzenie impulsów elektrycznych w mięśniu sercowym.
Mięsień ludzkiego serca zbudowany jest z komórek mięśniowych wykazujących poprzeczne prążkowanie. Każda z komórek posiada jedno lub dwa jądra. W komórkach mięśnia sercowego można zauważyć wiele połączeń jonowo-metabolicznych (nexus). Zapewniają one natychmiastowe rozprzestrzenianie się impulsów elektrycznych warunkujących ich skurcz. Układ taki nosi nazwę czynnościowego syncytium i jest unikalną strukturą w skali całego organizmu. Podstawowym elementem warunkującym kurczliwość komórek mięśniowych są miofilamenty aktynowe oraz miozynowe. To one wytwarzają jednostki morfologiczno-czynnościowe określane mianem sarkomerów.
W zależności od pracy, jaką wykonują poszczególne komory serca, odmienna jest grubość mięśniówki. Zarówno prawy (RA, right atrium), jak i lewy przedsionek (LA, left atrium) tłoczą krew do częściowo opróżniownych komór. Co za tym idzie, charakteryzują się stosunkowo cienką ścianą (1-2 mm). Ich komórki mięśniowe posiadają średnicę od 1 do 2 µm. Praca prawej komory serca (RV, right ventricle) polega na tłoczeniu krwi przez zastawkę płucną do tętnicy płucnej, a następnie do naczyń krążenia płucnego odpowiedzialnych za wymianę gazową. Włókna mięśniowe obecne w prawej komorze mają średnicę pośrednią pomiędzy włóknami przedsionków a włóknami komory lewej i wynoszą od 3 do 10 µm. Dominująca komora serca, lewa, (LV, left ventricle) tłoczy krew na obwód, do krążenia systemowego.
Ze względu na to, że musi ona przezwyciężyć opór dobrze rozwiniętej sieci obwodowych naczyń krwionośnych, generuje odpowiednie ciśnienie krwi. W warunkach fizjologicznych siągające wartość 120 mmHg w chwili skurczu komory. Dlatego ściana lewej komory serca u osoby dorosłej ma najlepiej rozwiniętą mięśniówkę (15 mm). Komórki mięśniowe tworzące jej włókna osiągają od 5 do 15 µm średnicy.
Przejdź na stronę główną: Kardiolog dziecięcy Poznań
